Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 2009

ΕΥΘΗΝΟΠΩΡΟ

Από παντού ακούγονται υποσχέσεις αυτήν την εποχή... μεγάλα "ΘΑ" στολίζουν τους πηχυαίους τίτλους των εφημερίδων. Μια υπόσχεση, όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι, για να βγει αληθινή πρέπει -τουλάχιστον- να συνοδεύεται από ένα αίσθημα ευθύνης. Γι αυτό κι εγώ ανοίγω το μικρό μου καλάθι ...αυτό με τα μικρά "θα", που ευχαρίστως αναλαμβάνω την ευθύνη της υλο-ποίησής τους. Καλό μας χειμώνα, παίδες !!!



Θα ξαναβγούνε οι βαρκούλες στ’ ανοιχτά
Θα ξανακούσουνε φωνές οι αποβάθρες
Θα ξαναρθούνε ζευγαράκια αγκαλιαστά
Πιτσιρικάδες θα γεμίσουνε τις στράτες.

Θα ξαναβρούν τα τραπεζάκια συντροφιές
Τσιγάρα, τάβλι κι αφορμές για νέους καυγάδες
Θα ξαναψάξουνε τα μάτια για ομορφιές
Γι άλλες στεριές θα ξαναγίνουμε φυγάδες

* Αφιερώνεται στον αγαπητό Σείριο, που τον τελευταίο καιρό έχει τις κλειστές του :-)




Θα έρχομαι με λάσπες
και σανδάλια αιμάσσοντα
στο λευκό σου κατώφλι

Κραδαίνοντας τον έρωτα
θα πέφτω μ' ορμή
στην παρθένα σου θύρα

Θα προσμένω, στο χώμα
να πέσει η ασπίδα σου
κι η λαμπρή πανοπλία

Γδαρμένη απ' τα γέλια,
χτυπημένη απ' το θάμα
της επάρατου νιότης

Για μια σιγή ανεπίλυτη
μια κραυγή ανεπίστρεπτη
τα δάκρυα, όχι δάκρυα πια

Ρουμπίνια θριάμβου
που κρατάει στις χούφτες του
ένα ρόδι σπασμένο


* Αφιερώνεται στη γλυκιά Θεία Όλγα (...δικαιωματικά, μιας και οι τελευταίες της αναρτήσεις απετέλεσαν την πηγή της "έμπνευσής" μου) :-)

Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2009

ΕΔΩ ΕΙΝΑΙ ΑΤΤΙΚΗ, ΦΑΙΟ ΝΤΑΜΑΡΙ...

Τη σύγχρονη ιστορία της αττικής γης συνθέτουν οι μικρές ιστορίες των κατοίκων της. Οι πρόσφυγες, που πήραν μερικά μέτρα γης πέριξ του άστεως, στους πρόποδες των Τουρκοβουνίων και του Υμηττού κι αγωνίστηκαν να ξαναστήσουν εκεί, στα βράχια και στα ρέματα, το χαμένο βιός τους. Οι οικογένειες που έφταναν στην πρωτεύουσα απ' την περιφέρεια και στοιβάζονταν σε δωμάτια γύρω από μιαν αυλή, μετατρέποντας έτσι τις παλιές μονοκατοικίες σε "πολυκατοικίες". Οι κοπελιές, που τις έβαζαν οι γονείς εσώκλειστες σε "καλά σπίτια", παραδουλεύτρες, πλύστρες και μαγείρισσες ή για να μάθουν μια "τέχνη" κοντά σε έμπειρες μοδίστρες και κομμώτριες. Οι άντρες, που δούλευαν οικοδόμοι, εργάτες στα εργοστάσια, οδηγοί στα λεωφορεία και τα ταξί. Οι λίγοι επιχειρηματίες (...βιοτέχνες, έμποροι, μαγαζάτορες, ιδιοκτήτες αυτοκινήτων επαγγελματικής χρήσης κλπ) που ερχόμενοι στην πρωτεύουσα είχαν μια σιρμαγιά, αφού πρώτα έβγαλαν στο σφυρί την πατρογονική περιουσία κι οι ντόπιοι κάτοικοι των περιχώρων, ψαράδες, αγρότες κι εργάτες στα μεταλλεία και στα νταμάρια. Αυτοί είναι -μέσες άκρες- οι "κομπάρσοι" της ιστορίας... για τους "πρωταγωνιστές" έγραφαν οι κοσμικές στήλες των εφημερίδων και των περιοδικών ποικίλης ύλης της εποχής. Ο "Θησαυρός", το "Ρομάντζο", ο "Ταχυδρόμος" και άλλα λαϊκά περιοδικά του '50 και του '60, διαφήμιζαν -εμμέσως πλην σαφώς- εκτός από ηλεκτρικές κουζίνες ΠΙΤΣΟΣ , ψυγεία ΙΖΟΛΑ και κουβαρίστρες DMC και τον τρόπο ζωής των οικονομικώς ευκατάστατων στρωμάτων... ένα "life-style" επιφανειακό μεν, ελκυστικό δε. Ανέκαθεν και παγκοσμίως, άλλωστε, η καλύτερη και πιο εύκολη ζωή υπήρξε πρότυπο (...παραβλέποντας τη σοφή ρήση "το καλύτερο είναι εχθρός του καλού"). Από τα λίγα σημεία συνεύρεσης προνομιούχων και μη, ήταν οι υπαίθριοι χώροι αναψυχής. Τα βουνά και οι παραλίες της Αττικής ήταν ανοιχτά και προσβάσιμα για όλους, είτε κυκλοφορούσαν με ακριβά αυτοκίνητα, ντυμένοι με επώνυμα εκδρομικά συνολάκια, είτε σκαρφάλωναν στο τραμ "Ομόνοια-Πειραιάς" κι αργότερα στο λεωφορείο της γραμμής, με ντρίλινα κοστούμια και δροσερά φορέματα από "τσίτι με το μέτρο"...



Ύστερα ήρθαν κι εκείνες οι ραδιοφωνικές εκπομπές με τα λαϊκά σουξέ και τη φωνή του παρουσιαστή που διαφήμιζε (...με μπόλικο echo) "ΦΩΣ, ΝΕΡΟ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΟΙΚΟΠΕΔΑ ΜΕ ΔΟΣΕΙΣ" κι η αγοραπωλησία γης γνώρισε μεγάλες πιένες, αφού κατάφερε ν' απασχολήσει τα λαϊκά στρώματα και να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της "αριστοκρατίας". Πριν τη δεκαετία του '30, μόνο οι εύπορες οικογένειες είχαν την ευκαιρία να χαίρονται τις ομορφιές του εξωτικού... Φαλήρου !!! Υπάρχουν ακόμα κάποια παλιά αρχοντικά, κτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που μαρτυρούν την αίγλη του. Στη σελίδα "Φαληριώτικα" θα βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες, ακόμα και για το πως ξεκίνησε η μόδα των θαλάσσιων λουτρών, πως μετέβαιναν οι πρώτοι λουόμενοι στις Τζιτζιφιές και στο "Μπάτη" και πως ήταν τα πρώτα λουτρικά ενδύματα... απόλαυση !!!
Ακόμα πιο δυσπρόσιτες για τα μικρά βαλάντια ήταν οι περιοχές της Κηφισιάς, της Φιλοθέης ή του Ψυχικού, όπου οι λιγοστές επαύλεις φιλοξενούσαν τις μεγαλοαστικές οικογένειες καθ' όλην την θερινήν περίοδον... η δε Εκάλη, αποτελούσε τον ιδεώδη χειμερινόν προορισμόν !!! Ήταν, σαν να λέμε, το Γκστάαντ της εποχής !!!
Κάτι λοιπόν, ο μιμητισμός, κάτι η νοσταλγία της υπαίθρου, κάτι η υποτιθέμενη ευκαιρία να προικίσουν -με δόσεις πάντα- τα βλαστάρια τους, οι ταλαίπωροι βιοπαλαιστές του '50, βρέθηκαν ν' αλληλοσπρώχνονται στα πούλμαν των αετονύχηδων μεσιτών, για να ξεναγηθούν σε -ενίοτε ανύπαρκτα- οικόπεδα, που θα στέγαζαν σ' αυτά τη μελλοντική ευτυχία των παιδιών τους, τα όνειρα για ολιγοήμερες διακοπές στον καθαρό αέρα κι ίσως -γιατί όχι- τα ξεκούραστα γηρατειά τους...
Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι παραθεριστικοί -αρχικά- οικισμοί στη Νέα Μάκρη, στη Λούτσα, στη Ραφήνα, στο Πόρτο-Ράφτη, στο Δασκαλειό, στο Σιρί, στην Αγία Μαρίνα κι εκατέρωθεν της σημερινής παραλιακής μέχρι το Σούνιο, αλλά και στα δυτικά παράλια, στο Θυμάρι, στην Ανάβυσσο, στη Σαρωνίδα... μέχρι τη Βάρη.
Εκτάσεις γης στα Μεσόγεια, που άλλοτε ήταν τσιφλίκια και διανεμήθηκαν στους ακτήμονες αγρότες (...επί Πλαστήρα, με το νομοθετικό διάταγμα του 1923) και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '40 πέρναγαν από πατέρα σε γιο (... ή και κόρη, ως προίκα) αποκλειστικά ως αγροτεμάχια, περί τα μέσα της δεκαετίας του '50 άρχισαν ν' αλλάζουν χρήση και σε κάποια απ' αυτά, κυρίως στα παραθαλάσσια, στήθηκαν οι πρώτες εξοχικές κατοικίες των ντόπιων κατοίκων της περιοχής. Μη φανταστείτε τίποτα βίλες... μιλάμε για παράγκες και καλαμένιες καλύβες, ίσα για να κάνουν τα μπάνια τους οι οικογένειες, που ήταν δύσκολο να μετακινούνται καθημερινά με τα κάρα και τα μουλάρια. Αν μάλιστα, ρωτήσει κανείς τους ντόπιους (υπερ)αιωνόβιους γέροντες, μαθαίνει πως οι γαμπροί, όταν άκουγαν για ένα στρέμμα στην παραλία ή στο βουνό, έφευγαν τρέχοντας και χάλαγε το... προξενιό. Άλλωστε είναι γνωστό πως, η "περιουσία" τότε δε μετριούνταν ανάλογα με την έκτασή της, αλλά με γνώμονα την ετήσια παραγωγή της κάθε καλλιέργειας. Έλεγε, φερ' ειπείν, ό πατέρας "η νύφη έχει τόσες ρίζες ελιές, που κάνουν το χρόνο τόσους τόνους λάδι". Τα κτήματα αυτά λοιπόν, τα θεωρούσαν άχρηστα, αφού -λόγω εδάφους, αλλά και απόστασης απ' τα χωριά- δε μπορούσαν να τα καλλιεργήσουν για να έχουν ένα εισόδημα. Έτσι, αυτά τα κτήματα ήταν τα πρώτα που αντάλλασσαν με κάποια καλλιεργήσιμη έκταση ή πουλούσαν, σε περίπτωση οικονομικής δυσχέρειας, ενίοτε σε εξευτελιστικές τιμές...

*Παρέα νεαρών στο Πόρτο-Ράφτη (1951). Πίσω αριστερά, εκεί που διακρίνονται τα "καλυβάκια", τώρα βρίσκεται η είσοδος της πλαζ Αυλακίου

Η "εξοχή" ήταν ανέκαθεν "εξόχως" προσφιλής στους αστούς Αθηναίους (...γι αυτό και δεν "εξέχασαν" να την κατακλύσουν με "εξοχικά"). Οι λόφοι που σκεπάζονταν από ρείκια, σκίνα, μέντα και πεύκα, τους φιλοξενούσαν συχνά στις εξορμήσεις τους. Οι κάμποι με τις ελιές, τ' αμπέλια, τις συκιές, τις φιστικιές και τα περιβόλια, τους φίλευαν ζαρζαβατικά και φρούτα στις στάσεις τους κι οι ντόπιοι τους προμήθευαν αγνά προϊόντα του μόχθου τους (...ψωμί, τυρί, λάδι, κρασί και μέλι), δημιουργώντας -και στους μεν και στους δε- την ψευδαίσθηση μιας αρμονικής κι ίσως μόνιμης, συμβίωσης.
Άρρηκτα συνδεδεμένη με τον εκδρομισμό, η "ανακάλυψη" της αττικής υπαίθρου ξεκίνησε την περίοδο του Μεσοπολέμου. Μέχρι τότε, οι συνήθεις περίπατοι αναψυχής έφταναν ως το Ζάππειο ή τον λόφο του Φιλοπάππου και οι πιο μακρινές εξορμήσεις, μέχρι τις εξοχές των Πατησίων και των Αμπελοκήπων !!!
Όπως μαρτυρεί η άνθηση δεκάδων φυσιολατρικών και ορειβατικών συλλόγων στη δεκαετία του '30, οι οργανωμένες εκδρομές ήταν συνήθεια της μεγαλοαστικής τάξης, που είχε τη χρονική άνεση και την οικονομική ευχέρεια για πολυήμερες εξορμήσεις στα περίχωρα των Αθηνών και συν τοις άλλοις, την ευκαιρία να συνοδεύονται συχνά από τον φωτογραφικό φακό κάποιου ξένου περιηγητή. Αρχικά, οι περιοχές της Αττικής που είχαν κάποια "τουριστική" κίνηση, ήταν εκείνες με αρχαιολογικό-εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. Τη δεκαετία του '50 αρχίζουν και οι συστηματικές αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ανατολική Αττική, από το ακρωτήριο του Σουνίου μέχρι την ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα...

Ο ναός του Ποσειδώνα ταξιδεύει μαζί με τις ψαρόβαρκες, πάνω στη στραφταλιστή θάλασσα, αμόλυντη ακόμη από πολυτελή ξενοδοχεία και τουριστικά περίπτερα.
Ο Θορικός, έδρα του μυθικού βασιλιά Κεφάλου, στην ευρύτερη περιοχή της Λαυρεωτικής, που ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους ήταν πηγή πολύτιμων μεταλλευμάτων (...στην αρχαιότητα, ένα μεγάλο μέρος της Αθηναϊκής ευημερίας οφειλόταν στον ορυκτό πλούτο και τα ορυχεία αργύρου του Λαυρείου). Αξίζει να σημειώσουμε εδώ, ότι χάριν αυτής της ιδιαιτερότητας, το Λαύριο γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και στα νεότερα χρόνια. Διαθέτοντας ήδη ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι, συνδέθηκε με τα αστικά κέντρα της Αθήνας και του Πειραιά με τον πρώτο σιδηρόδρομο -το γνωστό "θηρίο"- από το 1885, ηλεκτροδοτήθηκε πολύ νωρίτερα από τα υπόλοιπα χωριά της Ανατολικής Αττικής και των Μεσογείων, ενώ στην περίφημη αγορά του -στο καφενείον "Η Ωραία Ελλάς"- καταγράφεται η πρώτη χρηματιστηριακή πράξη, ελλείψει χρηματιστηρίου στην Αθήνα...

*Λαύριο 1945. Στο βάθος η Μακρόνησος

Εκτός από τον τύμβο των Αθηναίων πεσόντων στη μάχη του Μαραθώνα, οι περιηγητές της Αττικής είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν το αρχαίο οχυρό του Ραμνούντα, το ιερό-θεραπευτήριο του Αμφιαράου, τον οίκο του αττικού -του "ορθού"- Διονύσου και τη σπηλιά των Νυμφών στην Πεντέλη, τους ταφικούς περιβόλους της οικογένειας του Μείδονος και την "Φρασίκλεια", την Κόρη του Αριστίωνος εκ Πάρου, που βρέθηκε αργότερα στον αρχαίο δήμο Μυρρινούντος, στο Μαρκόπουλο (... "Μερέντα" αποκαλούν το βουνό οι ντόπιοι και μέχρι πρότινος, λειτουργούσε εκεί λατομείο εξόρυξης μαρμάρου και άλλων υλικών οικοδομής... τέτοιοι είμαστε !!!) και τέλος, το σπάνιας ομορφιάς ιερό της Αρτέμιδος, που το 1948, χάρη στην ενόραση του τότε Εφόρου Αρχαιοτήτων Αττικής, άρχισε σιγά σιγά να αναδύεται μέσα από την ιλύ του Ερασίνου ποταμού, στη Βραυρώνα.
Στην Αττική, επίσης, αφθονούν τα μοναστήρια και τα ξωκλήσια, διάσπαρτα στα πιο απίθανα σημεία του χάρτη της. Δεν ήταν λίγοι λοιπόν, οι προσκυνητές που συνδύαζαν το θρησκευτικό τους καθήκον με μια ημερήσια εκδρομή. Όπου βουνοκορφή υπολογίστε κι ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία κι όπου κυματάκι, την τιμητική της έχει η Αγία Μαρίνα. Κι οι δυο γιορτάζονται -ίσως καθόλου τυχαία- καλοκαίρι κι έτσι, μετά τη λειτουργία στη χάρη τους, ακολουθούσε πάντα κάποιο γλέντι ή πρόχειρα στημένο πανηγύρι, ενίοτε δε και μερικές βουτιές στη θάλασσα, μέχρι να χτυπήσει η καμπάνα του εσπερινού...

*Εκδρομή και πικ-νικ στην Πεντέλη, 1954

Η αναψυχή, βέβαια, πριν γίνει μόδα ήταν επιτακτική ανάγκη για βελτίωση της υγείας των νεαρών -κυρίως- ατόμων, των χτυπημένων από την επιδημία της φυματίωσης. Υπολογίζεται πως μέσα στις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, περίπου 40.000 άτομα, ηλικίας από 15 έως 35 χρόνων, πέθαιναν από φυματίωση κάθε χρόνο, ενώ μέχρι το 1930 είχαν πεθάνει περισσότεροι από ένα εκατομμύριο νέοι άνθρωποι. Το πρόβλημα της φυματίωσης πήρε τεράστιες διαστάσεις κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, όταν άρχισαν να καταφθάνουν τα κύματα των ταλαιπωρημένων προσφύγων. Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στις παράγκες των προσφυγικών συνοικισμών θα μεγιστοποιήσουν τις επιπτώσεις της νόσου ανάμεσα στους πρόσφυγες και θ' αποτελέσουν έναν από τους βασικούς συντελεστές για τη διάδοσή της. Το "χτικιό", όπως λεγόταν χαρακτηριστικά, δεν αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά παρά μόνο στα μέσα του αιώνα, όταν άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως τα αντιφυματικά φάρμακα. Μέχρι τότε, η θεραπεία του στηριζόταν στην ανάπαυση, στον υπερσιτισμό, την αεροθεραπεία και την ηλιοθεραπεία, οι ευεργετικές ιδιότητες της οποίας, θεωρούνταν για πάρα πολλά χρόνια αποτελεσματικές και για άλλες παθήσεις, πέραν του αναπνευστικού (... όπως του δέρματος -τι ειρωνικό που ακούγεται σήμερα !- των οστών κλπ). Στο σανατόριο "Σωτηρία", που λειτουργούσε ήδη από το 1905 στο "δάσος" του Χολαργού (...έκταση, για την οποία, το 1950 μερίμνησε ο τότε αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, ώστε να απαλλοτριωθεί δια νόμου και να δημιουργηθεί εκεί ο οικισμός των Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων) τα κρεβάτια γέμιζαν ασφυκτικά. Φτωχές ή εντελώς άπορες οικογένειες που είχαν άρρωστα παιδιά, άρχισαν να στήνουν πρόχειρα καταλύματα και να μένουν εκεί, για όσο καιρό χρειαζόταν μέχρι να γίνουν καλά (...ή να πεθάνουν), στα δάση της Πάρνηθας, της Πεντέλης και του Υμηττού, ενώ τα ιατρικά περιοδικά της εποχής διαφήμιζαν τα πολυτελή σανατόρια της Ελβετίας, προφανώς για του "έχοντες" το ανάλογο βαλάντιο που απαιτούσε η εκεί νοσηλεία (... για τους μεν, είναι χαρακτηριστικές οι περιγραφές του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου στην "Αστροφεγγιά" και για τους δε, είναι γλαφυρότατη η αφήγηση του Τόμας Μαν στο "Μαγικό βουνό"). Δεν γνωρίζω αν η ονομασία "Νέα Ελβετία" δόθηκε στον εν λόγω προσφυγικό συνοικισμό του Βύρωνα με διάθεση σαρκασμού της όλης κατάστασης, αλλά αν είναι έτσι, το βρίσκω εξαιρετικά εύστοχο και πολιτικοκοινωνικά αιχμηρό (...ένας ακόμα λόγος να νιώθω περήφανη που μεγάλωσα εκεί). Ύστερα ήρθε η κατοχή, ο εμφύλιος και... το "σχέδιο Μάρσαλ". Η κατατμημένη και σπαράσσουσα χώρα, καθώς εκπνέει η δεκαετία του '40 εισέρχεται σε μια διαδικασία ταξινόμησης, ομοιογενοποίησης και κωδικοποίησης, που διενεργείται μέσω της ιδρυματοποίησης της ανθρώπινης ανάγκης και εμπειρίας, προσπαθώντας να παρουσιάσει ένα πρόσωπο εθνικής ολότητας. Ιδρύματα ανιάτων, απόρων, ορφανών, φυλακές και αναμορφωτήρια ανηλίκων, παιδικές κατασκηνώσεις και "στρατόπεδα πειθαρχημένης διαβίωσης" οργανώνονται στην Αττική, έτσι ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμα στην κεντρική εξουσία και το επιτηρητικό της βλέμμα...

*Παιδική κατασκήνωση στον Άγιο Ανδρέα, 1949


*Εγκαταστάσεις του Ερυθρού Σταυρού στη Βούλα, 1947

Ανοίγω το άλμπουμ με τις κιτρινισμένες οικογενειακές φωτογραφίες... Η θεία μου, μοδιστρούλα στην αυλή, η μάνα μου, η μικρότερη από τέσσερα ορφανά από πατέρα παιδιά, με "μοντελάκι" ραμμένο απ' τα χεράκια της αδελφής της, σε εκδρομή στο "Λόφο Κοπανά" στη Ζωοδόχο Πηγή (... πολύ αργότερα, μετατράπηκε σε σταθμό μεταφόρτωσης απορριμμάτων του Δήμου Βύρωνα και κάηκε το 2007)...
Κυριακή στο βουνό (1949), οικογένεια και γειτονοπούλες, εκδρομή στο "νταμάρι Πολύδωρα" (... εκεί που βρίσκεται σήμερα το "Θέατρο Βράχων"). Στο ίδιο μέρος, λίγα χρόνια αργότερα (...το σπιτάκι που φαίνεται, είναι το πρόχειρο γραφείο των λατομείων "ΕΡΓΑΝΗ", που λειτουργούσε ημι-παράνομα ως χωματερή και "νεκροταφείο αυτοκινήτων" μέχρι το 1991).
Στην επόμενη, χαρά και εργασία... για να παντρευτεί η μεγάλη αδερφή, έπρεπε να προστεθεί ένα δωμάτιο στο προσφυγικό σπίτι. Φυσικά, το έχτισαν οι θείοι μου με τα χέρια τους, όπως αργότερα και για τη μικρή. Το σπίτι εκεί είναι ακόμα, εκείνοι δε ζουν πια...
Εν ώρα εργασίας και η επόμενη... ο πατέρας μου, βοηθός σε συνεργείο αυτοκινήτων, μαζί με συναδέλφους. Αριστερά "Οι κυρίες της αυλής", ενώ στην κεντρική φωτογραφία, η μητέρα μου μαζί με συναδέλφους της σε Κυριακάτικη εξόρμηση για μπάνιο, με πούλμαν της εταιρίας "Λαμπτήρων LUX" (...θα πρέπει να ήταν θυγατρική της Philips, αλλά δεν παίρνω κι όρκο). Η φωτογραφία γράφει από πίσω "Καβούρι 1957"...

Τη δεκαετία του '60, στα πλαίσια μιας πιο οργανωμένης τουριστικής πολιτικής, η μαζική αναψυχή έχει περάσει πλέον σε άλλο επίπεδο. Το 1961, στον μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου της Αττικής, εγκαινιάζεται η ξενοδοχειακή μονάδα "Μον Παρνές", η ναυαρχίδα του νέου τουριστικού προφίλ της χώρας (...χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες για να αποδειχθεί ότι κατασκευάστηκε χωρίς άδεια. Η νομιμοποίηση έγινε με διαδοχικές αποφάσεις του γενικού γραμματέα του ΕΟΤ το 1997 και το 2002, αφού έγινε ειδική νομοθετική ρύθμιση με το νόμο 2160/1993). Το "Δυτικό" αεροδρόμιο στο Χασάνι (...έτσι λεγόταν η περιοχή του Ελληνικού) επεκτείνεται με τη δημιουργία νέων αεροδιαδρόμων. Η συνεχώς αυξανόμενη κίνηση επισκεπτών από το εξωτερικό δημιουργεί την ανάγκη νέων εγκαταστάσεων κι έτσι, από το 1969 λειτουργεί πλέον και μια "Ανατολική" πτέρυγα, αποκλειστικά για πτήσεις εξωτερικού. Τα εγκαίνια της "Νέας Παραλιακής Λεωφόρου" άνοιξαν το δρόμο και για τη δημιουργία μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, κυρίως στη νοτιοδυτική Αττική. Λειτουργούν αρχικά τρεις μοντέρνες λουτρικές εγκαταστάσεις (...πλαζ Βάρκιζας, Βούλας, Βουλιαγμένης) με τις απαραίτητες υποδομές, αλλά και μαρίνες υψηλών προδιαγραφών, μεγάλα εστιατόρια και κοσμικά κέντρα (... για τα περισσότερα εκκρεμούν δικαστικές υποθέσεις και αγωγές για αυθαίρετη δόμηση και καταπάτηση αιγιαλού, ενώ συνεχίζουν να λειτουργούν ακόμη και σήμερα).
Η παρθένα φύση έχει πλέον υποταχθεί στην "ανάπτυξη" και τίποτα δε θυμίζει πια τα ειδυλλιακά ακρογιάλια, τις ρομαντικές βαρκάδες στο Φαληρικό Δέλτα, τα γραφικά ταβερνάκια της Βουλιαγμένης -απαραίτητη στάση για ουζάκι και μαριδάκι, μετά το Κυριακάτικο μπάνιο- ή τα οικογενειακά πικ-νικ στην Πεντέλη, παρά μόνο κάποιες φωτογραφίες... η φαιόχρους κόμη της μνήμης !!!

Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2009

ΟΙ "ΤΕΜΠΕΛΗΔΕΣ" ΤΗΣ ΕΥΦΟΡΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ

Μη σας ξεγελά ο τίτλος, δεν παραπέμπει -τουλάχιστον όχι άμεσα- στην ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Ήθελα απλώς, να συνδέσω το παρακάτω ρεπορτάζ της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, με σκόρπιες σκέψεις γύρω απ' τα γεγονότα του τελευταίου δεκαημέρου του Αυγούστου, που πέρασε και μας άφησε τη στυφή γεύση ενός μεγάλου ερωτηματικού...
Ξεκινώντας το οδοιπορικό μας στα καμένα της ΒΑ Αττικής είχαμε την εντύπωση ότι η Πάντειος Πολιτεία, ο άγνωστος -για πολλούς- μέχρι χθες οικισμός του Μαραθώνα απ' όπου πέρασε η πυρκαγιά, κάποια σχέση έχει με το Πάντειο Πανεπιστήμιο...
«Δημόσιοι υπάλληλοι είμαστε, επαγγελματίες, εκπαιδευτικοί, συνταξιούχοι κι όχι καθηγητές του Παντείου» μας εξηγούν οι κάτοικοι. «Αγοράσαμε τα οικόπεδα από τον γερο-Πάντο κι έτσι ονομαστήκαμε "Πάντειος Πολιτεία"».
Μία «πολιτεία» αγροτεμαχίων οι κάτοχοι των οποίων προσδοκούσαν ότι θα έμπαιναν στο σχέδιο πόλης κι όταν διαπίστωσαν ότι δεν γινόταν, έχτισαν αυθαίρετα. «Αμπέλια ήταν εδώ, λένε, όταν όμως το δασαρχείο διαπίστωσε ότι άλλαξε η χρήση γης, μας επανέφερε στο καθεστώς προ του '40, και μας χαρακτήρισε δασική έκταση».
Υδροδοτούνται κανονικά από το Δήμο Μαραθώνα, έχτισαν και την εκκλησία τους με τις ευλογίες του μητροπολίτη Μεσογαίας, πληρώνουν τα πρόστιμα διατήρησης αυθαιρέτων και έχουν μάθει πλέον να ζουν με τις γεννήτριες και το υγραέριο.
«Την πάτησα και έβαλα σε μπελάδες την οικογένειά μου με την προοπτική ότι θα μας νομιμοποιήσουν», λέει ο Στ. Σηφάκης. «Τα παιδιά μου μεγάλωσαν και μου ξεκαθάρισαν ότι δεν πρόκειται να μείνουν εδώ».
Έκπληκτοι ακούμε τον πρόεδρο του συλλόγου τους Ι. Λαυρέντη να μας ζητάει να μην αναφέρουμε στο ρεπορτάζ ότι η φωτιά πέρασε από τον οικισμό, αλλά ότι «μόνο τα δύο σπίτια κάηκαν τυχαία από τις καύτρες που ταξίδευαν με τον ισχυρό αέρα». Φοβούνται τώρα μήπως και συμπεριληφθούν σε πρόγραμμα αναδάσωσης, οπότε θα μπει οριστικό τέλος στο όνειρο να ενταχτούν στο σχέδιο.
«Ο συνεταιρισμός Δικαστών και Εισαγγελέων, δίπλα μας, τα μέλη του οποίου αγόρασαν από τον ίδιο ιδιοκτήτη οικόπεδα, νομιμοποίησε τα σπίτια του. Εμείς δεν έχουμε βέβαια τη δική τους δύναμη κι έτσι μείναμε απ' έξω», παραπονιούνται.
Πριν από ένα μήνα ο αντιδήμαρχος Μαραθώνα Γ. Μπούσουλας, γνωστός κτηματομεσίτης της περιοχής, παρουσίασε στους κατοίκους μία υπό κατάρτιση τροπολογία που θα προωθούσαν βουλευτές της Ν.Δ. σε νομοσχέδιο του υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Τι προέβλεπε; «Ότι όσοι οικισμοί δημιουργήθηκαν εκεί όπου πριν από 50 χρόνια ήταν αγροτικές εκτάσεις, θα αποχαρακτηρίζονταν από δασικές εκτάσεις», μας επιβεβαιώνει ο δήμαρχος Μαραθώνα Σπ. Ζαγάρης. Η πρόθεση των βουλευτών της Ν.Δ., των οποίων δεν θέλησε να αποκαλύψει ονόματα, αφορούσε αυθαίρετες κατοικίες σ' όλη την Ελλάδα, οι οποίες με αποφάσεις των δασαρχείων ήταν χτισμένες σε δάση...


Λογικά, το τι είναι δάσος και τι όχι το έχει αποφασίσει η ίδια η φύση, εκατοντάδες - για να μην πω χιλιάδες ή εκατομμύρια- χρόνια πριν. Η ανάγκη όμως, πραγματική ή πλασματική, τίθεται από τον άνθρωπο υπεράνω όλων, μην αφήνοντας στη φύση κανένα περιθώριο άμυνας. Το "σχέδιο" της ανθρωπότητας ήταν και είναι πάντα και παντού η εκμετάλλευση... του εδάφους, του υπεδάφους, των υδάτων, του αέρα... των πάντων. Εφόσον ο άνθρωπος θεωρεί τη φύση ιδιοκτησία του, θεωρεί πως έχει και το δικαίωμα να την καταπατά, να την απομυζεί και να την καταστρέφει. Όταν εξαντλήσει τους πόρους της περιοχής του, επεκτείνεται σε αποικίες ...λειτουργεί δηλαδή, όπως ακριβώς τα παράσιτα και τα μικρόβια στον ίδιο του τον οργανισμό. Το φυσικό περιβάλλον μοιάζει με ζωντανό οργανισμό που αργοπεθαίνει, χτυπημένος απ' τον θανατηφόρο ιό του τεχνολογικού πολιτισμού. Το οποιοδήποτε "φάρμακο" μπορεί μονάχα ν' απαλύνει τον πόνο της φύσης και να παρατείνει το τέλος της και κακά τα ψέματα, μπορεί να προέλθει μόνο από τη μερίδα εκείνη των ανθρώπων που δεν έχει αποσυνδεθεί πλήρως από το φυσικό περιβάλλον, που παραμένει ένα υγειές κομμάτι του, που ζει σε αρμονία με τη φύση, την πονάει και τη σέβεται...
Αυτό που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο των μεγαλουπόλεων κι επισπεύδει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τον αφανισμό της φύσης, είναι η απληστία. Κάποτε του έφτανε ένα κεραμίδι πάνω απ' το κεφάλι του, τώρα όχι (...είναι που πλέον έχει περισσότερα κεφάλια κι απ' τη Λερναία Ύδρα, τρομάρα του). Τώρα θέλει και την τελευταία σταγόνα θάλασσας και το τελευταίο εναπομείναν τετραγωνικό εκατοστό γης δικό του... με οποιονδήποτε τρόπο, δεν έχει σημασία. "Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα", δε λένε ? Ε, θέλει ν΄ αφήσει κάτι στα παιδάκια του και στα εγγονάκια του... ποιός θα τον κατηγορήσει ? Να επιβιώσει θέλει... που το μεμπτόν ? (...στο ότι επιβιώνει εις βάρος των άλλων και κυρίως εις βάρος της φύσης που τον θρέφει, ίσως ?.... μπαααα, που να πάει το μυαλό μέχρι εκεί ?) Ιδρώνει, κοπιάζει, μοχθεί πάνω σ' ένα κομμάτι γης, για να μπορεί ν' απολαμβάνει τους "καρπούς" της. Πορεύεται, "ανεβαίνει" κοινωνικά, ξεχωρίζει... κι όσο "ανεβαίνει" απολαμβάνει όλο και περισσότερα αγαθά, φτάνοντας σ' ένα σημείο που πια, το μόνο που μπορεί ν' απολαύσει είναι αυτός καθαυτός ο διαχωρισμός... η εξαίρεσή του από τον κανόνα. Σαν αρχίσει να νιώθει την ανάσα της "μάζας" να τον πλησιάζει, εποφθαλμιά ακόμα ανώτερες θέσεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι, που πλέον το εκλαμβάνει ως έναν μηχανισμό, φτιαγμένο αποκλειστικά για να τον υπηρετεί...
Κανείς δεν αρνείται ότι η δουλειά πρέπει να αμείβεται. Εδώ όμως, έχουμε να κάνουμε με μια επιπλέον και καθ' όλα στρεβλή "ηθική" ανταμοιβή της εργασίας. Επειδή αισθάνομαι ότι σκοτώνομαι στη δουλειά (...κάτι που βέβαια, δεν αποκλείεται και να αληθεύει) έχω την απαίτηση από την κοινωνία να ανέχεται τις παραξενιές μου και από τους νόμους της να κάνουν τα στραβά μάτια και ν' ανοίγουν πότε πότε κανένα "παραθυράκι"... για να μην ασφυκτιώ. Όσοι φέρατε στο μυαλό σας την εικόνα του καλομαθημένου συζύγου, που επειδή έρχεται κουρασμένος απ' τη δουλειά, του επιτρέπεται να συμπεριφέρεται ως να ήτο πασάς στα Γιάννινα ή του κακομαθημένου παιδιού, που επειδή πέρασε την τάξη, του επιτρέπονται χίλιες δυο υπερβολές, έχετε μια σφαιρική εικόνα του οικογενειακού -και κατ' επέκταση κοινωνικού- μοντέλου, που κυριάρχησε μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Αυτά βέβαια, είναι μονάχα δυο τυχαία κι ίσως αφελή παραδείγματα, αν όμως ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αν δηλαδή, η ανέχεια και η αβεβαιότητα, που συνήθως ακολουθούν μετά από έναν πόλεμο, είναι δυνατόν να διαμορφώσουν τέτοιες νοοτροπίες, τότε βάλτε με το νου σας τι συμπεριφορές μπορεί να γεννήσει η ευημερία στις επερχόμενες γενιές, δηλαδή σε μας και στα παιδιά μας...
Αν ο πεινασμένος καταστρέφει από ανάγκη, ο χορτάτος καταστρέφει από ανία. Η καλοπέραση σκοτώνει το φιλότιμο, όπως ακριβώς η εξουσία διαφθείρει και τούμπλαλιν. Ο νεοέλληνας, ακόμα κι όταν κόπτεται για ισονομία, έχει μια στρεβλή οπτική της ισότητας απέναντι στο νόμο. Δεν επιδιώκει την ισχύ του νόμου απέναντι σε άλλους και σ' αυτόν, αλλά τη μη ισχύ του νόμου γι αυτόν, όπως ενίοτε συμβαίνει και γι άλλους. Μ' άλλα λόγια, αυτό που τον ενδιαφέρει πρωτίστως, είναι η ισότητα στην παρανομία, την οποία πλέον έχει αναγάγει σε αναφαίρετο δικαίωμα. Το μόνο που μπορεί να βάλει φρένο στην ατομική αισχροκέρδεια και κατάχρηση είναι το "κοινό καλό", που λέμε... το δημόσιο συμφέρον. Αυτό είναι που πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, γιατί το μέτρο χάθηκε από τότε που αρχίσαμε ν' αλλάζουμε το νόημα των λέξεων κατά πως μας βολεύει. Δημόσια γη, δεν είναι πια η γη που ανήκει στον καθένα και που όλοι ανεξαιρέτως έχουμε δικαίωμα ν' απολαμβάνουμε και υποχρέωση να προστατεύουμε, αλλά η γη που ανήκει στο "ελληνικό δημόσιο", δηλαδή σε οργανισμούς, φορείς κλπ. που την νέμονται και την εκμεταλλεύονται κατά το μπακαλίστικο συμφέρον τους. Η Αττική είναι ένας τόπος ευλογημένος και καταραμένος ταυτόχρονα. Ευλογημένος απ' το Θεό (...ή απ' τη φύση, για τους άθεους) και καταραμένος απ' το "ανώτερο" δημιούργημά Του (...ή της). Η αττική γη και κυρίως το "κλεινόν άστυ", ήταν για τους ανθρώπους της περιφέρειας ένα είδος "γης της επαγγελίας". Στους δύσκολους καιρούς που ακολούθησαν μετά τη μικρασιατική καταστροφή, την προσφυγιά, τον πόλεμο και τον εμφύλιο σπαραγμό, έγινε το καταφύγιο κάθε φτωχού και κυνηγημένου. Τη δεκαετία του '50, χιλιάδες νέοι κοιμούνταν με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής. Το ίδιο όνειρο, μερικές δεκαετίες αργότερα, έγινε για τους απόγονούς τους εφιάλτης. Το "καταφύγιο", κατά τα φαινόμενα, δε μπόρεσε ποτέ ν' αντικαταστήσει στην καρδιά τους την ιδιαίτερη πατρίδα...

(συνεχίζεται)